Colostrum zwiększa szczelność bariery jelitowej

Nieszczelnym jelitem nazywa się stan, w którym przez uszkodzony, lub nieszczelny z innego powodu nabłonek błony śluzowej jelit, do tkanek ciała – a w konsekwencji do krwiobiegu – przedostają się zbyt duże składowe treści pokarmowej. Mogą to być niestrawione łańcuchy białek, tłuszcze i substancje odpadowe, ale także – niestety bardzo często – szkodliwe drobnoustroje, grzyby i inne antygeny. W zdrowym organizmie elementy te nie przenikają przez naturalną barierę jelito-krew. W sytuacji takiej mówimy o zachowaniu szczelnej barierze jelitowej, w której bakterie, niestrawione makroskładniki pokramowe oraz inne cząsteczki powodujące aktywację układu odpornościowego pozostają w jelicie i nie penetrują do krwiobiegu. W świetle najnowszych badań okazuje się, że najwyższej jakości colostrum ma niesamowicie skuteczne zdolności do zwiększania szczelności bariery jelito-krew. 

Błona śluzowa zbudowana jest z nabłonka, na powierzchni którego znajduje się warstwa śluzu oraz fizjologiczna flora bakteryjna. Komórki błony śluzowej są ułożone ściśle obok siebie. Jeśli równowaga błony śluzowej jelit zostaje z jakiegoś powodu zaburzona, dochodzi do jej nieszczelności: przestrzenie między komórkami nabłonka się powiększają, w wyniku czego ze światła jelit przedostają się do organizmu również większe cząsteczki, które nie powinny przekroczyć bariery błony śluzowej. 

Rozszczelnienie bariery jelitowej zaczyna być uważane za jedną z najważniejszych przyczyn wielu występujących obecnie chorób. Problem ten dotyczy w różnym stopniu przeważającej części populacji ludzkiej. Choć zjawisko nieszczelnego jelita jest tak powszechnym i naukowo potwierdzonym stanem mogącym prowadzić do patologii, jest ono bardzo rzadko diagnozowane. Osoby nim dotknięte często bezskutecznie szukają przyczyny przewlekłej choroby, nie wiążąc symptomów z działaniem układu pokarmowego. 

Problem może rozpocząć się od podrażnienia lub stanu zapalnego błony śluzowej przewodu pokarmowego, od toksycznego uszkodzenia śluzówki, od poważnej dysbiozy (zakłócenia stanu i składu flory jelitowej) lub od nadmiernego uwalniania czynnika odpowiedzialnego za fizjologiczną kontrolę przepuszczalności jelit, czyli zonuliny. W wyniku tych zdarzeń bariera jelitowa ulega osłabieniu, a nienaturalnie duże odstępy pomiędzy komórkami nabłonka jelita cienkiego umożliwiają przenikanie do krwi substancji antygenowo czynnych lub toksycznych, co nie byłoby możliwe w przypadku zdrowych jelit. Przenikające do krwioobiegu nieprawidłowo duże cząsteczki działają niekorzystnie na wiele organów i tkanek: skórę, mięśnie, stawy, narządy wewnętrzne oraz mózg. W wyniku tego nasze narządy zaczynają nieprawidłowo pracować: rozwijają się choroby o charakterze autoimmunologicznym i alergicznym związane z nadwrażliwością, występuje znacznie zwiększone ryzyko zapaleń w ścianie jelita, a także może wiązać się z rozwojem takich chorób jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa). Innym patologicznym skutkiem nadmiernej przepuszczalności jelit jest napływ toksycznych składników pokarmu do tkanek obwodowych, ze szczególnym uwzględnieniem wątroby, która najczęściej jako pierwsza pada ofiarą takiej toksyczności. W związku z powyższym, ochronę oraz regenerację naszej wątroby powinniśmy zacząć od przywrócenia homeostazy układu żołądkowo-jelitowego, a nie od niej samej.

Zwiększona przepuszczalność bariery jelita cienkiego, zwana także zespołem tzw. cieknącego/nieszczelnego jelita jest uznawana coraz częściej za jedną z przyczyn większości chorób cywilizacyjnych. Jest to o tyle istotne, iż przez długi czas medycyna akademicka nie uznawała tej jednostki za potencjalną przyczynę pogorszenia stanu zdrowia, co skutkowało między innymi brakiem wiarygodnych metod umożliwiających jej zdiagnozowanie. Tymczasem rozszczelnienie opisywanej bariery, pełniącej w naszym organizmie zarówno rolę bariery jak i filtra, otwiera niejako „wrota” do przenikania do wnętrza naszego organizmu nie tylko niestrawionych cząstek pokarmowych, co prowadzi do rozwoju utajonych reakcji na pokarmy (tzw. nietolerancji pokarmowych). Przez nieszczelną barierę jelita cienkiego przenikać mogą także toksyny pochodzące z żywności oraz mikroorganizmy (bakterie, grzyby), bądź fragmenty ich ścian komórkowych, aktywujące układ immunologiczny. W konsekwencji dojść może do endotoksemii oraz rozwoju stanu zapalnego, zarówno miejscowego, jak i ogólnoustrojowego. 

Bariera jelitowa – budowa i funkcje

Bariera jelitowa nie jest jednolitym tworem, a doskonale w stanie zdrowia współdziałającym zbiorem elementów. Jej rolą jest zapewnienie selektywnej przepuszczalności po to, aby do układu krwionośnego przedostawały się tylko składniki neutralne, nieszkodliwe i niezbędne dla funkcjonowania organizmu, czyli odpowiednio rozłożone substancje odżywcze, elektrolity i składniki mineralne. Sprawnie działająca bariera zatrzymuje na powierzchni jelita wszelkie substancje szkodliwe i toksyczne, czyli drobnoustroje, toksyny i inne antygeny. Do 3 wiodących funkcji bariery jelitowej zaliczyć więc należy rolę odżywczą (selektywne wchłanianie składników pokarmowych, płynów i elektrolitów) oraz odpornościową i ochronną (hamowanie przenikania mikroorganizmów, toksyn i innych związków obciążających organizm do jego wnętrza). 

Na całość bariery jelitowej składają się: mikrobiota (czyli bakterie jelitowe, bytujące w naszym przewodzie pokarmowym), warstwa śluzu, sIgA (wydzielnicza immunoglobulina A, czynnik chroniący przed kolonizacją błon śluzowych przez drobnoustroje chorobotwórcze), enterocyty (komórki nabłonka jelita cienkiego, element mechaniczny bariery), ścisłe połaczenia pomiędzy enterocytami (zonulina, okludyna, klaudyna, warunkujące selektywną przepuszczalność bariery), kępki Peyera, komórki M, APC oraz limfocyty (elementy układu odpornościowego w przewodzie pokarmowym).

Czynniki uszkadzające barierę jelitową

Niestety, w obecnych czasach na barierę jelitową działa szereg czynników uszkadzających, co dotyczy szczególnie mieszkańców krajów wysokorozwiniętych (do których zaliczyć należy także Polskę). 

Do czynników wpływających uszkadzająco na ciągłość bariery jelitowej zaliczyć należy: 

• używki (nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, narkotyki, stosowanie substancji dopingujących)
• stres psychiczny (zarówno codzienny jak i jednorazowe wydarzenie silnie obciążające psychicznie)
• nadmierny stres fizyczny (sport wysokiego wyczynu)
• nadużywanie farmaceutyków (antybiotyki, niszczące mikroflorę jelitową; niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen oraz inhibitory pompy protonowej – IPP)
• przebyte zakażenia bakteryjne i wirusowe przewodu pokarmowego
• terapie inwazyjne (np. leczenie przeciwnowotwrowe)
• choroby (rozszczelnioną barierę jelitową obserwuje się chociażby u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, mukowiscydozą, alergią pokarmową)

Dla prawidłowego funkcjonowania bariery jelitowej konieczne jest prawidłowe i harmonijne współdziałanie wszystkich wymienionych elementów składowych. Dzięki takiej współpracy wszelkie potencjalnie szkodliwe substancje docierające do jelit ze środowiska zewnętrznego (m.in. z pokarmem, spożywanymi napojami) są zatrzymywane na powierzchni bariery, a następnie eliminowane z organizmu. Niestety w momencie, gdy choć jeden z elementów opisywanego filtra przewodu pokarmowego ulega zniszczeniu, wcześniej czy później struktura i funkcja całej bariery ulega zaburzeniu. W konsekwencji, po pewnym czasie rozwija się tzw. zespół jelita przesiąkliwego (LGS, z ang. Leaky Gut Syndrome), czyli częściowa lub całkowita utrata zdolności selekcji i kontroli nad elementami które przenikają ze światła jelita do naszego układu krwionośnego. Przez pewien czas od momentu uszkodzenia bariery wszelkie przenikające przez nią cząsteczki są eliminowane i neutralizowane przez układ odpornościowy, którego zdolności buforowe niestety wcześniej czy później się kończą. Z tego względu we krwi (która jest płynem pierwotnie jałowym) pojawiają się nie tylko niestrawione cząsteczki pokarmowe (prowadzące do rozwoju niepożądanych reakcji na pokarmy), ale także mikroorganizmy czy elementy toksyczne. Powoduje to aktywną odpowiedź układu odpornościowego, którego celem jest wyeliminowanie z układu krwionośnego wszelkich antygenów, bez względu na fakt czy jest to raczej nieszkodliwy pokarm czy toksyna. Odpowiedz układu odpornościowego jest równoważna z powstaniem stanu zapalnego. Istotnym jest fakt, iż im silniej przepuszczalna jest bariera jelitowa, tym do krwi przenika większa niestrawionych cząstek pokarmowych i toksyn. W konsekwencji rozwija się coraz silniejszy stan zapalny, obejmujący kolejne organy i tkanki. 

Większość z nas nie zdaje sobie nawet sprawy z faktu, iż chroniczny stan zapalny rozwijający się w efekcie uszkodzenia bariery jelitowej może być przyczyną rozlicznych dolegliwości, nierzadko pozornie niepowiązanych z przewodem pokarmowym, takich jak zmiany skórne, problemy ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha), migrena, zespół chronicznego zmęczenia, depresja, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, pogorszenie formy psychicznej i fizycznej, otyłość i nadwaga i wiele innych. Z objawami tymi pacjenci żyją niejednokrotnie przez wiele lat, bezskutecznie próbując ustalić przyczynę występujących dolegliwości. Kluczowym jest fakt, iż spożywanie coraz to nowych leków jedynie maskujących bądź łagodzących objawy powoduje często dalszą degradację bariery jelitowej i narastanie objawów. 

Diagnostyka zespołu jelita przesiąkliwego

Testy oceniające barierę jelitową cieszą się sporą popularnością, należy jednak zaznaczyć, iż nie wszystkie z nich cechują się wystarczającymi parametrami diagnostycznymi (czułością i swoistością). Problemem jest także spora liczba ograniczeń wielu z tych analiz, co uniemożliwia ich praktyczne wykorzystanie w diagnostyce zespołu zwiększonej przepuszczalności jelitowej. Na chwilę obecną zonulina oraz stosunek laktulozy do mannitolu stanowią najskuteczniejsze metody diagnostyczne LGS.  

Test laktuloza- mannitol (badanie moczu)

Popularność testu laktuloza – mannitol należy do dość popularnych analiz, z uwagi na prostotę wykonania i nieinwazyjność (oba cukry są całkowicie bezpieczne dla ludzkiego organizmu). Opisywane badanie polega na spożyciu przez pacjenta roztworu wodnego laktulozy i mannitolu. Po 6 godzinach od spożycia roztworu bada się stężenie obu cukrów w moczu pacjenta. Jeśli poziom mannitolu jest wysoki, a laktulozy niski uznaje się, iż przesiąkliwość jelitowa nie występuje. O potencjalnym zespole jelita przesiąkliwego świadczyć ma z kolei wysoki poziom laktulozy, a niski poziom obu badanych cukrów o zaburzeniach wchłaniania. Wynika to z faktu, iż rozmiar cząsteczki laktulozy jest większy od cząsteczki mannitolu, przez co laktuloza nie powinna być wchłaniania drogą przezkomórkową. 

Ograniczeniem opisywanej analizy jest fakt, iż wielkość cząsteczki laktulozy jest jednak mniejsza od struktur aminokwasowych białek pokarmowych. Innymi słowy, nawet zbyt wysoki poziom cukru w moczu nie jest równoznaczny z przenikaniem przez barierę jelitową większych cząsteczek, takich jak antygeny pokarmowe, drobnoustroje czy toksyny. 

Zonulina (badanie kału)

Zonulina jest jednym z białek wchodzących w skład ścisłych połączeń pomiędzy enterocytami, czyli komórkami nabłonka jelita cienkiego. Wraz z klaudyną i okludyną kontroluje ona cechę selektywności bariery jelitowej, czyli bierze udział w kontroli cząsteczek przenikających do krwiobiegu bądź zatrzymywanych na powierzchni jelita. Podwyższony poziom zonuliny świadczy więc o cechach destrukcji charakteryzowanej bariery i następczej utraty kontroli nad przenikaniem cząstek ze światła jelita do krwioobiegu. W chwili obecnej ocena poziomu zonuliny w kale uznawana jest za najlepszy marker oceny przesiąkliwości jelitowej na rynku. Do zalet badania należy nieinwazyjność oraz stosunkowo niska cena oznaczenia. 

Należy jednakże pamiętać, iż poziom zonuliny w pewnych jednostkach chorobowych, związanych z uszkodzeniem ciągłości bariery jelitowej, będzie z reguły podwyższony. Z tego względu u pacjentów autoimmunologicznych (choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane) badanie poziomu zonuliny w kale służy raczej do monitoringu stanu chorego i jego odpowiedzi na wdrożone leczenie czy dietę, nie zaś do pierwotnego diagnozowania zespołu jelita przesiąkliwego. Istotnym jest ponadto fakt, że podwyższony poziom zonuliny obserwowany jest także u osób blisko spokrewnionych z wymienionymi pacjentami. 

Na rynku dostępnych jest wiele testów służących potencjalnie ocenie stanu bariery jelitowej. Niestety, ich przydatność diagnostyczna nie zawsze jest zadowalająca, a część z badań w ogóle nie powinna być wykorzystywana w diagnozowaniu zwiększonej przesiąkliwości bariery jelitowej. Dotyczy to zwłaszcza testów do tzw. „domowego wykonania”, których popularność i prostota wykonania skłaniają spora grupę pacjentów do samodzielnego samodiagnozowania u siebie zespołu jelita przesiąkliwego. W chwili obecnej jedynym markerem o uznanej wartości diagnostycznej w diagnozowaniu zespołu jelita przesiąkliwego jest więc zonulina. 

Jeśli jest zbyt dużo znaków, to wytnij cały ten czerwony fragment diagnostyki.

Leczenie zespołu nieszczelnego jelita

Leczenie nieszczelnego jelita jest bardzo często trudne i długotrwałe. Do najważniejszych elementów terapii należą:
1. Unikanie toksyn (pleśnie, cukier, alkohol, narkotyki),
2. Eliminacja z diety produktów spożywczych, które mogą być przyczyną dolegliwości (wobec testów nietolerancji pokarmowych IgA- oraz IgG-zależnych),
3. Poprawa równowagi mikroflory jelit (probiotyki, prebiotyki, dieta),
4. Zmniejszenie stanu zapalnego jelit,
5. Regeneracja błony śluzowej jelit,
6. Utrzymanie kortyzolu w ryzach, eliminacja stresorów.

Elementami będącymi najczęściej wykorzystywanymi w terapii zmniejszenia przepuszczalności jelitowej są: probiotyki wieloszczepowe, lizozym, maślany mikronizowane, laktoferyna oraz colostrum. 

Colostrum – budowa i funkcje 

Colostrum (siara) jest wydzieliną gruczołu mlekowego ssaków powstającą w ostatnim okresie przed porodem i w pierwszych dniach po porodzie. Colostrum jest więc pierwszym pokarmem nowonarodzonego ssaka. Jest to mieszanina wielu składników o zróżnicowanych parametrach masy; właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych. Siara jest to gęsta, żółta ciecz o odczynie lekko kwaśnym (pH 6,4), różniąca się znacznie od mleka. Siara najwyższą wartość posiada w pierwszym dniu laktacji. Poziom czynnych biologicznie składników siary ulega w kolejnych godzinach i dniach po porodzie dużym zmianom. Dlatego pozyskanie wczesnych frakcji siary nabiera szczególnego znaczenia praktycznego. Siara zawiera ponad 250 związków chemicznych o prawie 40-krotnie zwiększonym udziale biologicznie aktywnych składników – w porównaniu z mlekiem – takich jak hormony, enzymy, poliamidy, pochodne kwasów nukleinowych, pochodne aminokwasów i inne. Zawiera również substancje bakteriostatyczne, w tym immunoglobuliny, laktoperoksydazy, lakteniny, laktoferynę, lizozym i leukocyty. 

W skład colostrum wchodzą także, wyjątkowo łatwo przyswajalne, o dużej

koncentracji witaminy oraz związki mineralne. Substancje zawarte w colostrum nie występują w tak wysokiej koncentracji w żadnym innym produkcie pochodzenia naturalnego. Colostrum posiada właściwości odżywcze, energetyczne i ochronne. Ssaki przychodzą na świat w stanie hipogammaglobulinemii i przy obniżonej aktywności immunologicznej, co w zetknięciu z florą bakteryjną i drobnoustrojami chorobotwórczymi czyni je szczególnie podatnymi na infekcje. Dopiero colostrum matki przekazuje im immunoglobuliny i inne substancje odpornościowe,

chroniąc przed zakażeniem. Colostrum stymuluje również czynności systemu odpornościowego, pozwalającego na wytworzenie własnej, swoistej odporności czynnej. Przeciwciała siary przenikając do krwioobiegu chronią noworodka przed infekcją jelit, dróg oddechowych, zewnętrznych błon śluzowych. Poza działaniem systemowym, colostrum wykazuje swoiste, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe działanie miejscowe w przewodzie pokarmowym.

Lizozym jest czynnikiem bakteriobójczym prawie wszystkich płynów ustrojowych oddziałującym na ściany bakterii gram dodatnich. Nie zapobiega wzrostowi bakterii kwasu mlekowego, czy kwasu propionowego. Aktywność lizozymu wzrasta w obecności immunoglobulin. Będąc odpornym na proteazy trawienne może zachować aktywność w czasie przechodzenia przez jelito cienkie. Zawartość lizozymu w siarze jest wielokrotnie wyższa niż w mleku i wynosi 1g/l.

Laktoferyny są to wiążące jony żelaza glikoproteiny zaliczane do transferyn. Obecność laktoferyn stwierdzono w neutrofilach oraz w ślinie, łzach, pocie, mleku i w siarze. Zawartość laktoferyn w mleku jest zależna gatunkowo, w największych ilościach występuje w mleku ludzkim 1-2 mg/ml. Znacznie mniejszą zawartość laktoferyn stwierdza się mleku krów (20-200 mcg/ml). Na uwagę zasługuje wyższa zawartość laktoferyn w siarze, wynoszące około 1-5 g/l i jest od 10 do 100-krotnie wyższe aniżeli w mleku. Do najważniejszych biologicznych funkcji laktoferyn zalicza się: regulację jelitowej absorpcji żelaza, właściwości antymikrobiotyczne i niedawno poznane zdolności antykancerogenne. Obecny stan wiedzy o laktoferynach wskazuje, że są to białka o ważnym znaczeniu żywieniowym i działaniu prozdrowotnym. Skład chemiczny laktoferyn, a przede wszystkim zdolności wiązania żelaza determinują ich odporność na działanie czynników koagulujących, np. ciepła, związków chemicznych oraz enzymów. Skład aminokwasów laktoferyn z siary krów i mleka ludzkiego jest bardzo podobny. Warto podkreślić, że sekwencja aminokwasów znanych laktoferyn wykazuje międzygatunkową, wewnętrzną homologię. Z porównania składu aminokwasów wynika, że procentowy udział czterech aminokwasów, tj.

tyrozyny, histydyny, treoniny i cysteiny jest identyczny w laktoferynie bydlęcej i ludzkiej. Wykazano także, że właśnie te cztery aminokwasy odgrywają decydującą rolę w wiązaniu żelaza przez laktoferyny. Bakteriostatyczna aktywność laktoferyn obecnych w mleku ludzkim i siarze bydlęcej znana jest od dawna. Antymikrobiologiczna aktywność laktoferyn jest związana z ich zdolnością do wiązania jonów żelaza. Jako potwierdzenie tego uzasadnienia brano pod uwagę fakt,

że jony żelaza są niezbędne w rozwoju mikroorganizmów, a laktoferyny wiążąc je zmniejszają ich dostęp dla mikroorganizmów. Wykazano jednocześnie, że laktoferyny wysycane żelazem tracą aktywność bakteriostatyczną. W dążeniu do wyjaśnienia mechanizmu antymikrobiologicznego oddziaływania laktoferyn zwraca się uwagę na fakt, że apolaktoferyny (niewysycone żelazem) wchodzą w interakcje z zewnętrznymi

częściami ścian bakterii gram ujemnych, powodując uwalnianie liposacharydów. Zdolność laktoferyn siarowych do wiązania żelaza ma także ochronne znaczenie podczas uszkodzenia tkanek, gdy żelazo uwolnione z mioglobiny i hemoglobiny może indukować powstawanie toksycznych reaktywnych form tlenu. Podobne znaczenie może mieć laktoferyna podczas stanów zapalnych, gdy z udziałem żelaza powstają duże ilości wolnych rodników. Ważnym aspektem przeciwmikrobiologicznej aktywności laktoferyny siarowej jest wybiórczość bójczego działania na mikroflorę jelita: laktoferyna hamuje wzrost E.coli i innych patogennych bakterii jelitowych (głównie z rodziny Enterobacteriaceae), ale nie korzystnych bakterii z rodzaju

Bifidobacterium. Rozwój prawidłowej flory bakteryjnej zapewnia sprawne procesy trawienia, wytwarzanie niektórych witamin, chroni przed rozwojem bakterii patogennych i wzmaga odporność. Laktoferyna siarowa ma działanie przeciwzapalne oraz ochronne w endotoksemii i wstrząsie septycznym. Na modelu indukowanego chemicznie zapalenia jelita grubego u szczurów laktoferyna łagodziła objawy stanu zapalnego. Mechanizm działania laktoferyny polegał na modulacji układu immunologicznego: redukcji poziomu cytokin prozapalnych (TNF –alfa i IL-1) oraz stymulacji wytwarzania cytokin przeciwzapalnych (IL-4 i IL-10) w tkankach jelita. W podobnym schemacie doświadczalnym podanie laktoferyny zmniejszyło śmiertelność zwierząt z 83 do 17%, a badanie histopatologiczne ujawniło ochronne działanie laktoferyny w stosunku do integralności struktury nabłonka jelita. 

Colostrum jako suplement zmniejszający nadmierną przepuszczalność jelit

Colostrum, mając właściwości prebiotyczne, wspiera rozwój bakterii korzystnych dla przewodu pokarmowego. Bioaktywne składniki colostrum (laktoferyna, lizozym, laktoalbuminy) zwalczają patogeny obecne w przewodzie pokarmowym (bakterie chorobotwórcze, grzyby, wirusy). Składniki colostrum mają udowodnione działanie przeciwzapalne oraz regeneracyjne. Właściwości te sprzyjają poprawie stanu błony śluzowej jelit, co prowadzi do zmniejszenia nadmiernej przenikliwości bariery jelitowej. 

Najnowsze badania kliniczne przeprowadzone w Zakładzie Biochemii i Żywienia Człowieka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie jednoznacznie wykazały, że substancją, która powoduje zmniejszenie nadmiernej przepuszczalności bariery jelitowej, jest colostrum bovinum, czyli siara krowia. Pod jednym wszakże warunkiem, że jest to colostrum, którego najwyższa jakość zapewnia skuteczność działania, czyli pobrane w ciągu pierwszych kilku godzin, z dobrego źródła i przetwarzane w procesie liofilizacji.

GenActiv Immuno Colostrum – krem intensywnie regenerujący dla aktywnych 

Z uprawianiem wielu dyscyplin sportowych wiąże się uszkodzenie czy podrażnienie skóry, zwłaszcza w obrębie kooczyn – dłoni czy stóp. Niezmierne ważna jest prawidłowa pielęgnacja, aby zapobiec zmianom, które mogą spowodowad przerwy w intensywnym treningu. Bioaktywne colostrum bovinum łagodzi podrażnienia, wspomaga odpornośd skóry, stymuluje odbudowę naskórka. Kwas hialuronowy zapewnia prawidłowe nawilżenie czyniąc skórę miękką i elastyczną. Panthenol i allantoina łagodzą podrażnienia. Nie zawiera antybiotyków, sterydów, substancji zapachowych i parabenów. Zalecany dla osób uprawiających aktywnie sporty. 

Zastosowanie: 

· profilaktyczna pielęgnacja skóry po zakończonym treningu, 

· pielęgnacja skóry podrażnionej na skutek uprawiania sportów, 

· regeneracja skóry uszkodzonej na skutek intensywnej aktywności fizycznej. 

Piśmiennictwo:

1. Hałasa Maciej, Maciejewska Dominika, Baśkiewicz-Hałasa Magdalena, Machaliński Bogusław , Safranow Krzysztof, Stachowska Ewa; Oral supplementation with bovine colostrum decreases intestinal permeability and zonulin stool concentration in athletes. Nutrients 2017,9 

2. Tomita M., Bellamy W., Takase M., Yamauchi K., Wakabayashi H., Kawase K.: Potent antibacterial peptides generated by pepsin digestion of bovine lactoferrin. J.Dairy Sci., 1991; 74: 4137-4142.

3. Bellamy W.R., Wakabayashi H., Takase M., Kawase K., Shimamura S., Tomita M.: Role of cellbinding in the antibacterial mechanism of lactoferrin B.J. Appl. Bacteriol., 75: 478-484.

4. Van der Kraan M.I., Groenink J., Nazmi K., Verrman E.C., Bolscher J.G., Nieuw Amerongen A.V.:

Lactoferrampin: a novel antimicrobial peptide in the N1- domain of bovine lactoferrin. Peptides, 2004; 25: 177-183.

5. Ellison R.T. III, Giehl T.J.: Killing of gramm-negative bacteria by lactoferrin and lysozyme. J.Clin. Invest., 1991; 88: 1080-1091.